2020-11-06
داخلا نمبر 1299
عنوان 16. زندگي ۽ موت جو فلسفو : حقيقت يا تجريدي خيال
شاخ پيهي منجهه پاڻ
پڙهيو ويو 1446
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
زندگي ۽ موت جو فلسفو: حقيقت يا تجريدي خيال؟
هن ٽاريءَ تي ٿوري دير اڳ هڪ پکيئڙو ويٺو هو، خبر ناهي ته ڪٿان آيو هو ۽ ڪيڏانهن اڏامي ويو.
مون شهباز به ڏٺو آهي ۽ جهرڪي به.
شهباز جهڙپ هڻي جهرڪي کڻي ٿو ۽ تيز ننهن سان چيري ان کي ٻه گرهه ڪري ٿو.
جهرڪي داڻا چڳي ٿي ...
تون ئي چئه ٻنهي مان ڪنهنجي زندگي بهتر آهي؟
شهباز جي چير ڦاڙ بهتر آهي يا جهرڪيءَ جي پـُـر امن معصوميت؟ مون فيصلو تو تي ڇڏيو، ڇاڪاڻ ته تون منهنجي راءِ سان سهمت نه ٿيندين ۽ نه آئون تنهنجي راءِ سان! تنهنجي راءِ توسان آهي ۽ منهنجي راءِ مون سان آهي. تنهنجي لاءِ تنهنجو رستو آهي ۽ منهنجي لاءِ منهنجو!
شهباز، جهرڪي بڻجي نه رهندو ۽ جهرڪي باز ٿي نه سگھندي.
شهباز جي تک، طاقت ۽ جهڙپ هڪ پاسي آهي ته جهرڪيءَ جي ننڍڙي ۽ معصوم دل ٻئي پاسي، جيڪا ڊنل اکين سان چؤڦير ڏسي ٿي ۽ موتِ کان بچڻ لاءِ هر وقت هوشيار آهي.
پر موت ته موت آهي. جهرڪيءَ تي به ايندو ۽ باز تي به!
موت حق آهي پر موت ڪنهن کي ٿو وڻي؟ مون کي ته نه جهرڪيءَ جو موت پسند آهي ۽ نه وري باز جو. پر، منهنجي پسند ۽ ناپسند سان ڪهڙو فرق ٿو پوي؟
هن خوبصورت ڌرتيءَ جا انيڪ رنگ آهن اها جيتري خوبصورت آهي، اوتري ڀوائتي به، ان هوندي به حياتيءَ کي هيءَ ڌرتي پسند آهي. حياتي به عجيب آهي جيڪا موت جي خوف ۾ به جيئڻ لاءِ تيار آهي!
جياپي جي اهائي خواهش ته ڪائنات جي ڪهاڻيءَ جو انوکو حصو آهي!
چيتي جي ڦـــڙتي ۽ ٽــاههُ کاڌل هرڻ جون ڇالون ... موت کان بچڻ جي ڪوشش، زندگي برقرار رکڻ لاءِ هر ممڪن ڪوشش!
هرڻ به جيئڻ چاهي ٿو ۽ چيتو به!
هرڻ لاءِ هرڪو چوندو ته ”سهڻو“ آهي پر ڇا چيتو سهڻو ناهي؟
ته ڇا مرندڙ سهڻو ۽ ماريندڙ بڇڙو آهي؟
ڇا مرندڙ ۽ ماريندڙ ٻئي سونهن جو حصو نه آهن؟ ڇا جيئارڻهار ۽ مارڻهار جدا جدا آهن؟
آئون ته چوان ٿو مرندڙ ۽ ماريندڙ ٻئي هڪ آهن، تون ڀلي اختلاف ڪر! تنهنجي راءِ توسان آهي ۽ منهنجي راءِ مون سان!
عجيب ڳالهه آهي ته جيڪو جيئرو آهي، سو مرڻ نٿو چاهي ۽ جيڪو ”موت“ ۾ آهي سو جيئڻ کان گھٻرائي ٿو. هندو رِشي ۽ مُني چون ٿا ته ڪڏهن ڪڏهن (جڏهن) ديوتائن کي پاراتو ملندو آهي تڏهن هو ماڻهوءَ جي روپ ۾ ڌرتيءَ تي جنم وٺندا آهن، اهو جنم هڪ سزا آهي ڇاڪاڻ ته انسان جي حياتي پيڙائن جو ٻيو نالو آهي.
جيڪڏهن هر هر جنم جو فلسفو ٺيڪ آهي ته پوءِ ماڻهو چوراسي لک جنمن جي چڪر کان نڪري ”مڪتي“ ۽ ”نرواڻ“ ڇو ٿو چاهي؟
ماڻهو هجي يا کڻي حياتيءَ جو ڪو ٻيو روپ! هـُـو بقا ۾ رهڻ چاهي ٿو.. لابقا هوندي به لافاني ٿيڻ چاهي ٿو ... ۽ اها ڪيتري نه عجيب سوچ آهي ته بقا، موجود آهي ته فقط فنا ۾ ... ۽ لافاني فقط اهو آهي جيڪو ان دائمي بقا يا فنا ۾ رهي ٿو ... هيءَ دنيا ته فاني آهي، انڪري بقا فقط اتي آهي جنهن کي اسان موت سمجهون ٿا!
... ۽ ساڌُو لوڪ موت کي ابدي زندگي سمجهن ٿا ... پر هي ان موت جو ذڪر آهي جيڪو ”مڪتيءَ“ جي دروازي تي آهي. ڪنهن چڱي ماڻهوءَ جو موت ”مڪتي“ ڏانهن قدم آهي، پنهنجي گھر ڏانهن موٽ آهي.
ڀڳت ڪبير چيو:
ساڌو مـري مت روئي، جو گھـر اپني جاءِ
روئي تو اس ڪا، جو هاٽ هاٽ بڪاءِ
ماڻهو جتان آيو آهي اوڏانهن موٽي ٿو، ”هر شئ پنهنجي اصل ڏانهن موٽي ٿي!‟ (قرآن شريف)
پر هيءَ واپسي جيڪا کن پل ۾ ٿئي ٿي، ڌرتيءَ تي هڪ جنم جي ٿڪ کانپوءِ واري واپسي آهي. هڪ تمام ڊگھو ۽ صحرائي سفر جنهن ۾ انسان جو جسم ۽ روح نه رڳو زخمي پر نڍال ۽ چـُـور چـُـور به ٿئي ٿو.
واپسيءَ جي هن سفر تي گرو رجنيش ”جشن ملهائڻ“ جي دعوت ڏيئي ٿو. گرو رجنيش ڪو حرف آخر ڪونه آهي، انسان احساسن جو پـُـتلو آهي. اهو پتلو ڪنهن ٻئي جو گھڙيل نه، خود قدرت جي باڪمال تخليق آهي ... ۽ اهي احساس به قدرت جا ڏنل آهن. اِنسان جيڪي آهي، سو آهي. ڇا گرو رجنيش جي دل ڪڏهن رني ڪونه هوندي؟
وشنو ڀڳوان جڏهن شري رامچندر جي روپ ۾ ڌرتيءَ تي جنم ورتو ته ڇا هـُـن زندگي ٽهڪن ۾ گذاري؟ ڇا هو پنهنجي ڌرماتما پيءُ دشرٿ جي ديهانت تي جشن ملهائڻ ويهي رهيو هو؟ ٻه لڙڪ آلا سندس اکين مان به وهي پيا هئا ۽ سندس دل به وياڪل ٿي هئي. گرو رجنيش! تون ته فطرت کان به انڪار ڪري ويهي رهيو آهي!
زندگي ڪيڏي به سهڻي نظر اچي، ڌرتي ڪيڏي به سحر انگيز ڇو نه هجي، ڏک ئي ڏک آهي. هيءَ ته مها ڀارت آهي جنهن ۾ فرض (ڌرم) جي پورائيءَ خاطر جذبا قتل ٿين ٿا. انت ۾ بي انتها جذبن ۽ خواهشن جا لاش ٽڙيل پکڙيل پيا هوندا آهن ۽ ماڻهو اڪيلو بيٺو هوندو آهي.
زندگي هڪ اهڙي جنگ آهي جنهن ۾ هر فاتح هار کاڌل آهي ۽ هرڪو هارايل هڪ فاتح آهي. ڪنهنجي جنگ اخلاقي فتح تي ختم ٿئي ٿي ته ڪنهنجي ظاهري ۽ روايتي فتح تي!
سڪندر اعظم فاتح هو يا هار کاڌل فوج جو اڳواڻ؟
پورس هار کاڌل بادشاهه هو يا (اخلاقي طور) فاتح؟
اصل ۾، سڪندر ئي پورس هو ۽ پورس ئي سڪندر هو. سڪندر کانسواءِ پورس جي ۽ پورس کانسواءِ سڪندر جي ڪهاڻي بالڪل اڌوري آهي. ڏينهن ۾ رات ۽ رات ۾ ڏينهن لڪل آهي، بلڪل ايئن، جيئن زندگيءَ ۾ موت ۽ موت ۾ زندگي لڪل آهي.
شايد توکي ڳالهه نه وڻي، پر آئون پنهنجي راءِ ضرور رکندس ته زندگي المين ۾ وڏي الميي وانگر آهي. زندگي، چوراسي لک جنمن جو هڪ چڪر آهي يا هڪ جنم ۾ چوراسي لک الميا آهن؟
هن ٽاريءَ تي ٿوري دير اڳ هڪ پکيئڙو ويٺو هو، خبر ناهي ته ڪٿان آيو ۽ ڪيڏانهن اڏامي ويو؟
خبر ناهي ته هو چوراسي لک جنمن جي چڪر ۾ ڦاٿل آهي يا چوراسي لک المين جي ڪهاڻيءَ ۾ ڦاٿل آهي!
ايترو ته تون به مڃين ٿو ته ماڻهو ڄمي ٿو ۽ ماڻهو مري ٿو.
آئون به ته اهو ئي ٿو چوان ته ماڻهو اچي ٿو ۽ وڃي ٿو. فرق رڳو اهو آهي ته تون ماڻهوءَ جي جنم ۽ مرڻ کي هڪ ڪيميائي عمل کان وڌيڪ ڪجهه به نٿو سمجهين ۽ آئون سوچڻ لڳان ٿو ته جنم کان اڳ ۽ مرڻ کانپوءِ ڇا هو؟ ۽ ڇا هوندو؟
ايترو ته تون به مڃين ٿو ته جيئڻ ۽ مرڻ لاءِ زمان ۽ مڪان چونڊڻ ڪنهنجي وس ۾ ڪونه آهي.
آئون فقط اهو ٿو سوچيان ته اها چونڊ ڪنهنجي هٿ ۾ آهي؟
ڇا ڪائنات ۾ سڀڪجهه خود بخود ٿي رهيو آهي ۽ سڀڪجهه اتفاق سان ٿي رهيو آهي؟ ڇا هي سڀڪجهه بي ترتيب آهي؟
مونکي ته وڏي ترتيب نظر ٿي اچي، هن ظاهري بي ترتيبيءَ ۾! مون کي ته هر شئ مڪمل ٿي لڳي ۽ ايئن ٿو لڳي ته ڪا وڏي حڪومت آهي هن مانڊاڻ ۾، جيڪا هر هڪ حرڪت تي ضابطو رکي ويٺي آهي.
ڇا تون ٻڌائي سگھندين ته هن مانڊاڻ ۾ هڪ خاص ٽائمنگ ڇا جي آهي؟ ساڳيو شيون بار بار ڇو ٿيون ظاهر ۽ غائب ٿين؟ هڪ خاص مقرر مهل تي، مهيني ۾، سال ۾، صديءَ ۾، ملينيم ۾ يا جـُـڳ ۾ ورجاءَ ڇو ٿو ٿئي؟
تون هر سوال کي سائنس جي تارازيءَ ۾ تورين ٿو، تنهنجي مرضي!
ڇا سائنس وٽ هر سوال جو جواب آهي؟ جيڪڏهن سائنس وٽ هر سوال جو جواب موجود نه آهي ته پوءِ تون ايئن ڇو نٿو چوين ته، ”مونکي خبر ناهي“ ۽ ايئن ڇو ٿو چوين ته، ”سائنس ان سوال کان انڪ