2020-11-06
داخلا نمبر 1301
عنوان 18. ماڻهو ستا پيا آهن، مرندا ته جاڳي پوندا !
شاخ پيهي منجهه پاڻ
پڙهيو ويو 1211
داخلا جو حوالو:
هن داخلا جون تصويرون نه مليون
ماڻهو سـُـتا پيا آهن، مرندا جاڳــي پونـدا
منهنجن ڪنن تي هيءُ ڪهڙو پڙلاءُ پيو آهي! عجيب، بلڪه تمام عجيب !
”ماڻهو سـُـتا پيا آهن، جڏهن مرندا ته جاڳي پوندا!“
جيڪي جاڳن ٿا، اهي ستا پيا آهن ۽ جيڪي مري چڪا آهن سي جاڳن پيا. هيءَ ڪهڙي نه عجيب ڳالهه آهي؟
ڪير ستل آهي؟ ڪير مئل آهي؟ ڪير جيئرو آهي ۽ ڪير جاڳي پيو؟
ڪير زندگيءَ ۾ آهي ۽ ڪير زندهه نه آهي؟
ڪير زندگيءَ ۾ آهي ۽ ڪير بندگيءَ ۾؟
ڇا فقط ساهن جي اچ وڃ جو نالو ئي زندگي آهي، ڇا موت فقط مرڻ کانپوءِ ايندو آهي؟
ڇا مون انهن کي ڏٺو آهي، جيڪي جاڳن ٿا؟
آئون ڇا ڄاڻان ته ڪير موت کان اڳ مئو آهي ۽ جاڳِي پيو آهي.
برابر! مون انهن کي ڏٺو آهي جيڪي ستا پيا آهن پر سمجهن ٿا ته هـُـو جاڳن ٿا.
هائو! مون انهن کي به ڏٺو آهي جن جون اکيون ته بند آهن پر سندن اگھور ننڊ ۾ هڪ ابدي جاڳ جو احساس آهي.
ڇا ننڊ ۽ جاڳ جي وچ ۾ به ڪا منزل ... ڪا اوسٿا آهي؟
ڇا آئون ننڊ ۾ سوچي رهيو آهيان؟ يا هيءَ دنيا مون کي سپنو ٿي لڳي؟
آئون نٿو ڄاڻان ته آئون ننڊ ۾ آهيان يا جاڳ ۾!
هي ننڊ اننڊ ... ۽ هيءَ جاڳ اجاڳ ڇاهي؟
آئون جيڪي ڪجهه ڏسان ٿو اهو مڪمل سچ ڪونه آهي ۽ جيڪي آئون نٿو ڏسان، اهو به ته سچ آهي.
جيڪڏهن جاڳ جي منزل موت آهي ته پوءِ آئون، جيڪو جاڳ ۽ اجاڳ جي ڪيفيت ۾ آهيان، ڪٿي آهيان؟ جيئرن ۾ شامل آهيان يا مئلن ۾؟
منهنجي اندر جي”آئون“ اڃا مئي ناهي، انڪري ستل آهيان. هائو! آئون ڪنهن ڪنهن مهل ڇرڪ ڀري اُٿي ويهان ٿو ۽ جيڪي ڏسان ٿو اهو ڪنهن ٻئي جهان جو منظر آهي. اتان جا آواز ۽ پڙاڏا ڪي ٻيا آهن، اها گونجار ڪا ٻـي آهي.
عقل جي دنيا جا ماڻهو ان کي خواب چون يا وهم، ان کي تخيل چون يا ادراڪ، منهنجو انهن جي سوچ سان ڪهڙو واسطو؟
آئون جيڪي منظر ڏسان ٿو ۽ پڙلاءُ ٻڌان ٿو، اهي مون اڳ ڪڏهن نه ڏٺا هئا. هائو! ڪڏهن ڪڏهن ايئن لڳندو آهي ته ڪنهن جنم ۾ انهن منظرن ۽ پڙاڏن سان منهنجو ڪو واسطو ضرور آهي.
آئون وري ڳهرجي وڃان ٿو ان ننڊ ۾، جنهن کي تون جاڳ سڏين ٿو.
منهنجي جاڳ ايئن ٽٽي ٿي، جيئن تنهنجا خواب ٽٽن ٿا.
آئون جاڳ ۾ ايئن ڇرڪ ڀريان ٿو، جيئن تون ننڊ ۾.
منهنجي جاڳ ايتري مختصر آهي، جيترو تنهنجو خواب!
جيڪڏهن مون کي جاڳڻو آهي ته ”مون“ کي مرڻو پوندو.
جيڪڏهن مون کي سمهڻو آهي ته پوءِ ”مون“ کي جاڳيل رهڻو پوندو.
گھوڙي جي پـُـٺيءَ تي سوار هڪ جنوني جوان تلوار اُلاري چيو، ”ڀـِـٽ جو شاهه مري ويو آهي، ڀـِــٽ شاهه ڇو ٿو وڃين؟“
پڙلاءُ گونجي ٿو، ”جيڪو مري ويو، سو جاڳي پيو!“
گھوڙي جي پٺيءَ تي سوار تلوار بردار اڃا جيئروآهي. خدا ڪري ته هو سدائين جاڳندو رهي!
ڀٽ تي سماع ان وقت به جاري هو جڏهن، ڀــِٽ ڌڻي ظاهري طرح حيات هو ۽ ڀٽ تي سماع اڄ به جاري آهي جڏهن ڀٽ ڌڻي ظاهري طرح حيات ڪونه آهي.
سماع ڇا آهي؟
ابدي زندگيءَ جو پڙلاءُ آهي، جيڪو هر وقت گونجي ٿو، ڪو ڪنن سان ٻـُـڌي ٿو، ڪو ڪنن کان سواءِ ٻڌي ٿو.
ڌمال ڇا آهي؟
ازل جي آواز تي هڪ مستقل رقص آهي جيڪو هر وقت جاري آهي، جنهن تي ڪنهنجو جسم نچي ٿو، ڪنهنجو روح نچي ٿو.
ڪليسا ۽ مندر جو گھنڊ ڇا آهي؟
ازل جو آواز آهي، جيڪو هر وقت گونجي ٿو. جنهن ماڻهوءَ جا ڪن کليل آهن اهو ٻڌي ٿو ۽ جنهن جا ڪن بند آهن اهو نٿو ٻڌي.
اذان ڇا آهي؟
ازل جو سڏ آهي جيڪو هر وقت اچي ٿو. ڪو ڏينهن ۾ پنج سڏ ٻڌي ٿو، ڪو هڪڙو به نٿو ٻڌي ته ڪو هر وقت ۽ هر گھڙي ٻڌي ٿو ۽ سر نمائي هٿ ٻڌي بيهي ٿو.
نادر شاهه جي تلوار جو کڙڪو وقتيِ هو يا ازلي؟
ازل جا آواز ڪنهن چنگيزي تلوار کان گھڻو وڌيڪ گونجدار هوندا آهن.
منگول ۽ تاتاري گھوڙيسوار ڪيترا ڪنڌ ڪوريندا؟
اهي ”آئون“ لاءِ ”هـــُـــو“ کي ڪـُـهڻ جي ڪوشش ڪن ٿا.
... ۽ هتي ازل جي آواز تي ءِاڳيان اڏين وٽ، پوين سر سنڀايا۽ واري حالت آهي.
سـِـر اڏيءَ تي وڍجن ٿا.
”آئون“، ”هــُـو!“ جي آڏو اڏيءَ تي ڪـُـسجي ٿي.
نادر شاهه مرندو مري وڃي ٿو پر هن جي ”آئون‟ نٿي مري.
اڏِي ڇا آهي؟
وهانءَ جو منڊپ آهي، لانئن جي سيج آهي! جتي عشق سونهن جو ٿي وڃي ٿو ۽ سونهن عشق ۾ سمائجي وڃي ٿي.
جسم کي ته مرڻو ئي آهي.
ڇا روح به مري ويندو آهي؟
روح ته حڪم ربي آهي!
ته پوءِ اهو نادر ۽ چنگيز جي روپ ۾ ڪٺور ڇو ٿو ٿئي؟
ڇا روح به ڪٺورر ٿي سگھي ٿو؟
ته پوءِ نادر شاهه جو روح نرم ڇو نه ٿيو؟
هر روح نم جي ٿڌي ڇانءَ جهڙو ڇو نٿو ٿئي؟
هر روح گل جهڙو ڇو نه آهي؟
هر روح مٺو کوهه ڇو نٿو ٿئي؟
شايد روح کي اڏيءَ جي اصليت جو ادراڪ ناهي. شايد هو پنهنجو اصل وساري ويهي ٿو!
جيڪو اڏيءَ تي چڙهيو، اڏجي ويو. جيڪو نه چڙهيو سو رهجي ويو، ۽ ڪام، ڪروڌ، موهه، مايا، لالـچ، دارون ۽ طاقت جي نشي ۾ وڪوڙجي وحشي بگهڙ ٿي ويو.
ڪي روح اصل کان وڇوڙي جي روڳ ۾ روئي روئي ڌوپجي اڇا ٿي ويندا آهن.
ڪي روح اصل کي وساري پنهنجي پوڄا جو روڳ پـِـرائي ڪروڌ ۾ ڪاراٺجي ويندا آهن.
حافظ شيرازي ۽ نادر شاهه ۾ اهو ئي فرق آهي.
آئون ته نه حافظ شيرازي آهيان ۽ نه وري نادر شاهه دراني!
”آئون“ ته جاڳ اَجاڳ جي وچ ۾ ڇِرڪ پيو ڀريان ... خبر ناهي ته آئون ڪٿي آهيان!
منهنجي ڪن تي وري پڙلاءُ پوي ٿو، ”ماڻهو ستا پيا آهن، مرندا ته جاڳي پوندا.“
مونکي ماٺ لڳي وئي آهي، منهنجي اندر ۾ وڏا گھنڊ گڙڻ لڳن ٿا.
آئون سوچ ۾ ٻڏي وڃان ٿو، مون کي ترو نٿو ملي.
ءِماٺ۽ حيرت آهي... ۽ ”سوچ“ حيرت جي سمنڊ ۾ غوطا کائڻ.
سمنڊ جو ترو ڪنهن لڌو آهي؟
آئون سوچْ جي جنهن سمنڊ ۾ ٻڏي رهيو آهيان، ان جي گھرائي ڪير ماپيندو؟ هي مــنڊي ماڪوڙيءَ جهڙو ماڻهو اسوچ کان سوچ تائين دليل ڊوڙائي ٿو ۽ ٿڪجي پوي ٿو.
هي پـَــرَ ڪتريل ڪلسرو ڪبوتر آسمان جي ڇت تائين اڏامڻ چاهي ٿو.
سچ تائين پهچڻ سولو ڪونهي. سچ کي سمجهڻ به سولو ناهي. سوچ ۽ سچ ۾ تعلق ضرور آهي پر فاصلو به وڏو آهي.
”ماڻهو ستا پيا آهن، مرندا ته جاڳي پوندا!“
هڪ سڌو سادو جملو ”ســچ“ ظاهر ڪري رهيو آهي پر آئون دليل گھران ٿو. آئون سچ کي سوچ سان سمجهڻ چاهيان ٿو. باهه کي اکين سان ڏسان ٿو، پر باهه کي باهه قبول ڪرڻ بدران ان کي ڇُهي ڏسڻ چاهيان ٿو.
حيرت جي سمنڊ جو ترو نٿو ملي، آئون ان ّ ۾ غوطا کاوان ٿو.
آئون اجايا غوطا کائڻ نٿو چاهيان پر غوطا کائڻ منهنجي ڀاڳ ۾ شايد انڪري لکيل آهي جو سچ تائين عقل جي بنياد تي پهچڻ گھران ٿو.
حيرت جي سمنڊ ۾ عقل ڪيتري ٽٻي هڻي سگھي ٿو؟
حيرت جي سمنڊ ۾ سوچ ڪيترو هيٺ وڃي سگھي ٿي؟
سوچ جي اُڏار حيرت جي آڪاس ۾ ڪهڙي طبق تائين وڃي سگھي ٿي؟
آئون پاڻ کي سمجهي ڪونه سگھيو آهيان، سچ کي ڇا سمجهي سگھندس؟ آئون پاڻ کان انڪار نه ڪري سگھيو آهيان، ”اقرار“ ۾ پير ڪيئن رکندس؟
مون پهرين وک پوري نه کنئي آهي، ٻي ڪٿان کڻندس؟
جيڪو مري ٿو، سو جيئي ٿو.
موت